Żywność komercyjna dla Niemowląt
Korzenie żywności specjalnego przeznaczenia w słoiczkach sięgają roku 1928, kiedy to najstarsza firma w tej branży na rynku – Gerber – rozpoczęła produkcję. Początkowo żywność ta była sprzedawana w puszkach – aż do lat 1955–1960, w których stopniowo wprowadzano słoiczki. Wkrótce po Gerberze sprzedaż rozpoczęły inne firmy, poszerzając dostępną ofertę o coraz to nowsze propozycje. Początkowo produkty te były sprzedawane przez akwizytorów oraz w aptekach, a od 1933 r. rozpoczęto sprzedaż w sklepach w Ameryce Północnej. Do Europy i innych zakątków świata produkty dotarły po II wojnie światowej.
Początkowo żywność nie podlegała żadnym regulacjom, a producenci konkurowali ze sobą poprzez polepszanie smaku i próby sprostania wymaganiom dorosłych. W żywności stosowano glutaminian sodu, co skutkowało zawrotami głowy, nudnościami i odrętwieniami wśród Dzieci spożywających te produkty. Po serii badań na szczurach ostatecznie w 1969 r. wycofano ten dodatek z żywności dla Niemowląt. Decyzja Amerykańskiej Akademii Pediatrii z 1977 r. ograniczyła również inne dodatki: cukier, sól i skrobię modyfikowaną, które były stosowane do poprawy smaku i tekstury (na podstawie testów klinicznych z 1970 r. dowiedziono, że sól i inne dodatki nie zwiększa akceptacji dań wśród Dzieci).
Regulacje prawne pozwoliły na zapewnienie bezpieczeństwa i zwiększenie jakości żywności dla Niemowląt, a marketing z tym związany i zmieniające się tempo życia przyczyniły do rosnącej popularności dań gotowych.
Czy żywność komercyjna może równać się z żywnością domową?
Zgodnie z analizami wartości odżywczych niektórych dań w słoiczkach nie ma znacznych różnic dotyczących wartości odżywczej gotowych potraw z tymi przygotowanymi w domu. Sprawdzono dokładnie te same dania w obydwóch wersjach i nie odnotowano znaczącej przewagi żadnej z nich nad drugą – wartości odżywcze i mineralne nie były identyczne, ale bardzo zbliżone i w ogólnym podsumowaniu nie wskazały opcji, która jest bardziej wartościowa w zestawieniach.
To porównanie ma jednak swoją ogromną wadę – bierze pod uwagę jedynie konkretne zbilansowane posiłki, a nie uwzględnia całokształtu problematyki żywienia Niemowląt i zostawia niepełny obraz, na podstawie którego wysnucie wniosków jest niemożliwe.
Na jakich polach można odnotować najważniejsze różnice?
|
Żywność komercyjna |
Potrawy domowe |
|
Żywność dla Niemowląt podlega odgórnym restrykcjom i wytycznym, co do jakości i bezpieczeństwa spożycia. |
Produkty do przygotowania domowych dań podlegają normom i restrykcjom, ale są one znacznie łagodniejsze niż w przypadku żywności dla Dzieci. |
|
Ze względu na masową produkcję podlega znaczącym procesom przetwarzania, by wydłużyć jej termin przydatności. |
Mniejszy stopień przetworzenia i brak konieczności utrwalania żywności – każdy etap gotowania odbywa się w domu, droga od produktu do potrawy jest krótka. |
|
Dania w słoiczkach mogą być dosalane lub dosładzane (cukrem lub innymi substancjami, np. zagęszczonymi sokami owocowymi). |
Pełna kontrola nad dodatkami do żywności – brak konieczności czytania i weryfikowania składu dania. Niemal nieograniczone możliwości przyprawiania. |
|
Mylne, niejasne oznakowanie dań w słoiczkach – sugestie, od którego miesiąca podawać podany produkt. |
Stosowanie się do wytycznych światowych organizacji zajmujących się zdrowiem Dzieci – rozszerzanie diety w momencie pojawienia się gotowości do tego procesu. |
|
Niepełnowartościowe posiłki – dania w słoiczkach nie są sobie równe i mogą być dobrze skomponowanym daniem, a mogą być zbyt ubogie w porównaniu do potrzeb Maluchów. |
Pełna kontrola i możliwość dostosowania dania do potrzeb Malucha. |
|
Ujednolicony smak, tekstura i forma podania. |
Różnorodne smaki, w tym nauka i oswajanie smaków „domowych”, możliwości zmian tekstury i niezliczone formy podania. |
|
Szybkie, łatwe w przygotowaniu; jeśli wybór jest przemyślany, może być dobrym „awaryjnym” posiłkiem Malucha. |
Wymaga większego zaangażowania ze strony opiekuna. |
Wytyczne dotyczące jakości produktów i bezpieczeństwa żywności dla Dzieci są wyjątkowo restrykcyjne – żywność ta jest badana pod kątem zawartości niepożądanych substancji (takich jak np. pozostałości środków ochrony roślin) i mikroorganizmów w celu eliminacji ryzyka spożycia żywności niebezpiecznej. Ścisła kontrola i nadzór zewnętrzny są narzędziami, które zwiększają jakość produktów, jednak brak jednoznacznych regulacji i wymogów co do składu i wartości odżywczej dań dla Dzieci może mieć negatywne konsekwencje na innych obszarach.
Obszerne opracowanie przygotowane przez Światową Organizację Zdrowia dotyczące żywności komercyjnej dla Niemowląt sugeruje, że producenci żywności dla Niemowląt nie przestrzegają wytycznych dot. żywienia Niemowląt sformułowanych przez WHO, a ich działania marketingowe mogą podważać zasadność optymalnego żywienia Niemowląt i wartość domowych posiłków, a także narażać na nadmierną podaż cukru, soli i tłuszczów nasyconych, która może nieść negatywne konsekwencje zdrowotne.
W praktyce oznacza to, że:
– żywność dla Dzieci NIE POWINNA mieć oznaczeń sugerujących podanie przed 6. miesiącem życia – nie jest to jednak prawnie zabronione, a skutkuje dezinformacją konsumenta i może mieć negatywny wpływ na zdrowie Niemowlęcia;
– oznaczenia żywności jako odpowiedniej od pewnego wieku (powyżej 6. miesiąca) może wpływać negatywnie na zmiany konsystencji i wprowadzanie żywności domowej – zgodnie z zaleceniami, Niemowlę powinno otrzymywać pokarm o różnej konsystencji już od 6. miesiąca (najpóźniej około 11. miesiąca kawałki do samodzielnego jedzenia). Bazowanie na gładkich papkach może utrudniać i spowalniać proces akceptacji innych tekstur;
– żywność w słoiczkach dla Niemowląt bardzo często ma niższą wartość odżywczą niż mleko – Dziecko powinno dostawać żywność gęstą odżywczo i energetycznie ze względu na małą pojemność żołądka i konieczność zapewnienia odpowiedniej ilości mikro- i makroskładników oraz energii;
– żywność w słoiczkach może zawierać sól, cukier lub inne substancje słodzące, a także zbędne dodatki do żywności (np. skrobię) – raport sugeruje, że duża część słoiczków (w zależności od rynku: 20–40 % produktów) zawiera za duże ilości cukrów ogółem;
– w gotowej żywności dla Niemowląt dominuje smak słodki – nie tylko przeciery owocowe i potrawy słodkie mają ten smak (dodatek przecierów owocowych lub substancji słodzących), ale również dania wytrawne często zawierają element dosładzający;
– żywność dla Dzieci często zawiera wyższy niż zalecany udział tłuszczów nasyconych – może to wpływać na przyszłe niewłaściwe wybory żywieniowe. Dodatkowo na etykietach brakuje informacji dotyczących tłuszczów trans. Zauważa się także zbyt niski udział zdrowych tłuszczów w daniach gotowych dla Niemowląt do 12. miesiąca życia w stosunku do zapotrzebowania (35–40% energii);
– żywność w słoiczkach dla Niemowląt nie wspiera poznawania wyglądu jedzenia, różnorodnych konsystencji, a także nie pozwala poznać domowych smaków;
– brak regulacji dotyczących reklamowania żywności dla Niemowląt może wprowadzać konsumentów w błąd i prowadzić do niewłaściwych praktyk żywieniowych.
Marketing żywności komercyjnej
Marketing produktów dla Niemowląt to bardzo szeroki temat niepodlegający kontroli ani nie uregulowany w sposób, dzięki któremu do opiekunów trafi rzetelna, jasna informacja. Dane jednoznacznie wskazują na jego wysoką efektywność – rynek żywności dla Niemowląt stale rośnie. Producenci kreują najlepszy możliwy obraz swoich produktów – wysoka jakość, zdrowe, szczęśliwe Dziecko, a także sugerują, że gotowe dania to jedyna bezpieczna i odpowiednia opcja dla Malucha. Zarówno sugestywne opakowania, jak i reklamy oraz symbole z oznaczeniami aprobaty oficjalnych instytutów zwiększają zaufanie rodziców do zakupu podanych produktów.
Żywność komercyjna dla Niemowląt musi odpowiadać pewnym standardom, ale jej najważniejszą misją jest zapewnienie dochodu producentom. Ta kwestia nie podlega wątpliwości, jest całkowicie normalna, ale trzeba ją uwzględniać w rozmowie na temat żywności dla Niemowląt. To na jej podstawie producenci decydują się na niezalecane praktyki żywieniowe, takie jak dosładzanie, dosalanie – zwiększenie smakowitości potrawy zwiększy popyt. To ona decyduje o tym, że pomimo pełnej świadomości szkodliwości tego zabiegu na daniach dla Dzieci nadal widnieją oznaczenia wieku, od którego można je podać – w tym wieku poniżej 6. miesiąca życia i wieku znacznie przekraczającym wiek, w którym Maluch może jeść potrawy przecierowe. To ona kieruje producentami w trakcie projektowania opakowań na żywność dla Niemowląt i Dzieci – często radosnych, zawierających mylące grafiki (np. wizualizację części składników) i rekomendacje, a także bardzo sugestywnie opisujących żywność komercyjną jako lepszą niż ta domowa, lokalna.
Marketing prowadzony od dekad jest na tyle skuteczny, że badania potwierdzają duże zaufanie Rodziców oraz ich wiarę w najlepszy możliwy wybór – jakość surowców, która jest głównym filarem marketingu, jest również najczęściej wskazywanym czynnikiem decydującym o sposobie karmienia.
Kiedy żywność w słoiczkach może stanowić problem?
– przy nieuważnych zakupach – czytanie składu i tabeli wartości odżywczych jest kluczowe w doborze odpowiedniego produktu; wybór na podstawie atrakcyjności opakowania lub cyferki z oznaczeniem wieku jest niepewny i niezweryfikowany – zbilansowany posiłek dla Niemowlęcia powinien zawierać odpowiednie źródło węglowodanów, tłuszczów i białek, a także warzywa lub owoce, a także powinien charakteryzować się odpowiednią wartością energetyczną;
– jeśli słoiczki stanowią wyłączny pokarm Malucha – zmienność tekstur i konsystencji to ważne elementy dla sensoryki Dziecka, poznawanie prawdziwego wyglądu pożywienia i rozmaitości form jest podstawą nauki jedzenia; wyłączne karmienie przecierami w słoiczkach skutecznie ogranicza naukę i poznawanie innych konsystencji oraz smaków;
– jeśli dominuje smak słodki – człowiek rodzi się z preferencją smaku słodkiego, która podczas rozszerzania diety może być gwałtowanie wzmocniona poprzez nieodpowiednie pokarmy. Owocowe słoiczki mogą być dosładzane zagęszczonymi sokami owocowymi lub cukrem. Same przeciery owocowe stanowią źródło wolnych cukrów, które powinny być ograniczane w diecie, a dodatkowe dosłodzenie takiego produktu zwiększa ogólny udział cukrów w diecie Dziecka i może prowadzić do kształtowania nieodpowiednich preferencji żywieniowych;
– przy braku znajomości zasad żywienia Niemowląt – producent sugeruje, że jego produkt jest optymalny dla Malucha, jednak znajomość zasad żywienia jest kluczowa do wyboru wartościowego dania (lub do odpowiedniego uzupełnienia go produktami domowymi) – zgodnie z badaniami dania w słoiczkach często mają zbyt niską wartość energetyczną i zawartość zdrowych tłuszczów, za to często zawierają dodany cukier (w różnej formie) lub sól.
Jak rozsądnie korzystać z dań w słoiczkach?
Produkty w słoiczkach mogą stanowić uzupełnienie diety i nieocenioną pomoc dla rodziców. Umiejętne ich wykorzystanie ułatwia codzienne funkcjonowanie, a nawet może urozmaicić żywienie Dziecka.
Po pierwsze: czytaj skład!
Słoiczki dosładzane, dosalane lub z dużą ilością dodatków do żywności powinny być odrzucone przy wstępnej weryfikacji.
Po drugie: traktuj je jako pomoc, nie fundament żywienia Dziecka.
Nic nie zastąpi domowego jedzenia. Rodzicu! Jesteś kompetentny, a żywność domowa i rodzinne smaki to wartościowy element rozszerzania diety. Żywność dostępna w sklepach odpowiednio przygotowana jest bezpieczna i zdrowa. Niezależnie od tego, co usłyszysz w reklamach.
Po trzecie: dobieraj odpowiednie dodatki.
Danie w słoiczku – np. przeciery warzywne – mogą stanowić uzupełnienie posiłku Malucha. „Sos” brokułowy w połączeniu z makaronem ze strączków i oliwą może być awaryjnym patentem na szybki posiłek, a przecier owocowy smacznym sosem do naleśników z twarogiem.
Po czwarte: korzystaj z oficjalnych zaleceń, a nie etykiet producenta.
Drogowskazem w rozszerzaniu diety są zalecenia organizacji takich jak WHO, ESPGHAN i PTGHiŻD – na ich podstawie zdecyduj o odpowiednim czasie rozszerzania diety, o produktach (nie ma żadnej wyznaczonej kolejności!) i o zmianach w konsystencji.
Żywność komercyjna jest doskonale wypromowana, jednak dane Światowej Organizacji Zdrowia mówią wyraźnie: nie powinna zastępować żywności przygotowanej w domu i nie może się z nią równać. Słoiczki dla Niemowląt mogą być wsparciem lub dodatkiem w trakcie rozszerzania diety, a nie jego podstawą.
Źródła:
http://www.wbc.poznan.pl/Content/197343/PDF/BonaAnnaS4263.pdf
http://www.phie.pl/pdf/phe-2011/phe-2011-3-535.pdf
https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/346581/WHO-EURO-2019-3588-43347-60811-eng.pdf